Zelf-emancipatie als kern van de politiek

Tekst /// Isis Brandt Corstius

Aan het woord is een student met een sterke politieke overtuiging, iemand die zich niet zomaar laat overtuigen door de heersende ideeën binnen een politiek milieu, maar zelf een oordeel velt en niet bang is om zijn mouwen op te stropen. In een oud café aan de Amstel is Marc van Waarden aan het woord. Hij vertelt over zijn socialistische ideeën en schetst een beeld van het marxisme anno 2016.

Eenmaal binnen in café de Omval springt de jongen met een baard en paardenstaart, bladerend door een werk van Kafka, meteen in het oog. Op tafel liggen de drie voorwerpen die we de student vroegen mee te nemen: twee boeken en een knuffeldier genaamd Co. Een interessante combinatie die al verklapt dat Marc naast socialist, activist, filosoof, ex-antropologie student, sociologie student en marxist ook een gevoelige jongen is.

Marc noemt zichzelf een marxist, alhoewel hij sterk benadrukt dat het marxisme inmiddels sterk veranderd is. Hij las Het kapitaal van Karl Marx al in de zomer voordat hij begon aan zijn eerste universitaire studie. Naast de dikke pil van Marx heeft hij ook een ingelijste foto van de beste man bij zich, niet eens voor het interview maar voor het tentamen dat hij net had: dan neemt hij altijd iemand mee voor wat mentale steun. Zo heeft hij thuis ook nog een ingelijste Nietzsche, een Freud en wat andere glorieuze baarden en snorren.

Kapitalisme is echt niet zo veel veranderd, het is humaner geworden maar er gaan nog steeds mensen dood door slechte en onveilige werkomstandigheden in fabrieken.

Waarom is het marxisme in deze tijd relevant volgens Marc? ‘Kapitalisme is echt niet zo veel veranderd, het is humaner geworden maar er gaan nog steeds mensen dood door slechte en onveilige werkomstandigheden in fabrieken.’ Kapitalisme, stelt Marc, is niet de bron van al het kwaad maar speelt wel een grote rol in vrijwel alle problemen van nu. Bijvoorbeeld bij opkomend radicaal rechts: ‘Het zijn vaak mensen met een onzekere economische status die heel hard worden getroffen door de crisis en daardoor makkelijk te mobiliseren zijn om een zondebok aan te wijzen.’

Ook het tweede boek dat hij meenam, Undoing the demos van Wendy Brown, gaat over de problematiek die mede voortkomt uit het kapitalisme. De focus ligt vooral op neoliberalisme. Het doorgeslagen vrijemarktdenken is volgens het boek een gevaar voor de democratie. Marc: ‘Het beschrijft hoe democratie wordt opgeheven en vervangen door marktvorming. Hierdoor hebben bedrijven op een gegeven moment meer rechten dan personen.’ Zo zijn er in de Verenigde Staten bijvoorbeeld super PACs, groepen die reclame maken voor een politieke kandidaat maar niet uit naam van die kandidaat, waardoor ze ontsnappen aan strenge reclameregels. Volgens Marc is er daarmee sprake van disproportionele invloed in het kiesproces.

Marc vertelt in een meeslepend relaas over zijn kritische ideeën. Wanneer we een tijdje praten over de onvermijdelijke crisis die zal gaan komen en de ‘revolutie van een zelfgeorganiseerde massa die het overneemt om het werkelijk belang te behartigen’, geheel volgens marxistisch model, vraag ik hem of hij niet op zoek is naar problemen die er wellicht niet zijn. Het gaat toch ook best goed? Dat is ook wel zo volgens Marc: ‘De mogelijkheid van revolutie is tijd- en plaatsgebonden. Nu gaat het relatief goed, tot er weer een crisis komt met alle gevolgen van dien.’

Zelf-emancipatie – zelf nadenken over hoe we de wereld vormgeven en daar naar handelen – is waar de politiek om zou moeten gaan.

Hoe de ideale wereld er dan wel uit zou moeten zien weet Marc niet. Het is ook niet zijn bedoeling om een blauwdruk te maken van de perfecte samenleving. Deze moet een product zijn van wat mensen zelf tot stand brengen. Zelf-emancipatie – zelf nadenken over hoe we de wereld vormgeven en daar naar handelen – is waar de politiek om zou moeten gaan. Marc is druk bezig met nadenken: hij studeert sociologie en filosofie en volgde ook al een half jaar antropologie.

Dat is maar bij een half jaar gebleven omdat de op etnografie gerichte methode van antropologie niet bij hem paste. Marc heeft meer met grote theorieën. Toch is hij zeer te spreken over de antropologiestudent. ‘Bij een protest tegen Pegida waren veel antropologiestudenten actief bezig. Ook bij het Maagdenhuis waren er meer antropologen dan sociologen. Ze zijn makkelijker te mobiliseren voor politieke acties door de kleinschalige en lokale focus die ze meekrijgen.’

Wil jij overtuigd worden door Marc om ook zelf politieke actie te ondernemen? Of gewoon even met hem kletsen? Hij staat elke woensdag tussen 13.00 en 15.00 uur voor CREA te flyeren.