Geloof per definitie

Tekst: Simone Hanrath

Beeld: Lotje van den Dungen

Deze reportagereis leverde de Cul een unieke kijk op het praktiseren van de islam. Het woord geloof onderging een metamorfose bij het oversteken van de Middellandse Zee. Hieronder volgen de portretten van Ahmed, Mohammed en meneer Saïd over geloof en de islam.

Ik zat tegenover Mohammed, de eigenaar van de Riad (Marokkaans gasthuis) in Marrakesh. Een dag later zou de ramadan ten einde lopen. Het was de laatste avond van een – al met al vredig verlopen – vastentijd. Hamdoulillah (dank God!). Het was goed voor mij dat de ramadan afgelopen was, aangezien ik er vrij zeker van was dat nog een dagje vasten te veel zou worden voor mijn ongetrainde ziel.

Wat training betreft was Mohammed in het voordeel. Hij begon als kind van acht, negen jaar met het oefenen van vasten. Dagelijks tot een uur of vier. Als hij alles volhield, kreeg hij een snoepje toe. Vanaf zijn dertiende zong hij de hele ramadan uit. Volgens Mohammed vormde de islam de ruggengraat van de samenleving. Hijzelf was immers al sinds zijn negende getraind om zijn islamitische plicht, (de ramadan behoort tot één van de vijf zuilen van de islam), tegenover God en zijn medemens met succes te volbrengen. Het leren vasten behoorde tot een geslaagde opvoeding. De kunst van het vasten bleek daarbij slechts een wervel (al zij het een belangrijke) in de ruggengraat van Marokko.

Iemand anders die het vasten noemde was Ahmed. Ik vroeg hem in Fès naar wat hij dacht dat een Marokkaan tekort zou kunnen komen mocht hij buiten Marokko opgroeien. Hij antwoordde dat dat beslist een juiste opvoeding was en het behoud van waarden en tradities zoals het aanhouden van de ramadan. Ahmed, een jongeman met dreadlocks en een septum, wekte, terwijl hij een sigaret opstak en mij vroeg of ik nog plannen had die avond, niet bepaald de indruk de puriteinse islam aan te houden. Wel stond de opvatting dat een goede opvoeding onlosmakelijk in verband stond met een degelijke inwijding in de islam voor hem als een paal boven water.

Ik liep na mijn avond met Ahmed (die we overigens interviewend hadden doorgebracht) door de straten van Fès. Het liep tegen een uur of drie toen ik op de lokale opvoedkundige stuitte: monsieur Saïd. Meneer Saïd was de hoeder der normen onder de jeugd van Fès. Midden in de nacht onderrichte hij de juiste levensstijl volgens de wetten van Allah. Ik werd nieuwsgierig en schoof aan bij de les die als gevolg van mijn aanwezigheid abrupt tot een einde kwam. Ik begreep uit de Franse samenvatting van meneer Saïd dat ze het zojuist over het huwelijk hadden gehad en de verschillende waarden tussen man en vrouw. De gastvrije meneer Saïd nodigde me uit om eens langs te komen waarna hij me gedurende verschillende uren en menig kopje mierzoete thee inwijdde in de kunst van het leven met de islam.

De islam is geen privéding, maar een onderdeel van het idee van een samenleving

Anders dan in Nederland, waar de (post-)babyboomgeneratie lijkt te zijn volhard in het idee dat geloof achterhaald is, wekte geloof in Marokko de indruk een vanzelfsprekendheid te zijn. Geloof en dan met name de islam was geen privéding dat bijdraagt aan het vormen van je identiteit als individu binnen de samenleving, maar een onderdeel van het idee van een samenleving. Iedereen lijkt te geloven in God. Geloof vormt een basis voor het handelen van de mensen om me heen. Het is de islam waarmee een kind een volwassen wordt en het is de islam die als eerste weer wordt doorgegeven. Het wordt overgedragen aan de kinderen, maar ook aan de toevallige toerist, of de medemens, middels talloze Hamdoulillah’s, insjaAllahs (als God het wil) en Bismillahs (in Gods naam).

Het waren de godlovende uitspraken en de consequente bezoekjes aan de moskee, die zo vanzelfsprekend de aandacht trokken. De islam in volle glorie zoals wij die in Nederland nooit zouden kunnen creëren zelfs al zouden we het dulden. Geloof in Marokko lijkt niet bij te dragen aan verdeling, maar aan binding. Het is geen persoonlijke keuze maar een vanzelfsprekende lijm die symbool staat voor de verplichtingen aan God, de familie en de naaste.

De islam in Marokko maakte indruk. Als een way of life niet een way of being. Een fundamenteel verschil dat je doet beseffen dat er meerdere definities bestaan van het woord ‘geloof’.