Een vlag om niet te worden vergeten

Reportage over de populariteit van de vlag die Achterhoekers een identiteit geeft

Op de fiets van station Doetinchem naar het huis van mijn ouders, word ik overspoeld door een groene golf van vlaggen. Elk bezoek lijken er weer een paar bij te zijn gekomen. Zelfs de mutsen en sjaals zijn steeds vaker groen gekleurd. Waar de gemiddelde Achterhoeker zich geen leven meer zonder kan voorstellen, heeft het overgrote deel van Nederland er nog niet naar omgekeken.

Tekst: Eva Frijns

Beeld: Rowan Meereboer en Sam van den Nieuwenhof

In 2018 hebben een aantal Achterhoekse organisaties, waaronder de Zwarte Cross en Grolsch, de Achterhoekse vlag in het leven geroepen. Het doel van de organisatoren was om Achterhoekers, in het bijzonder de jongeren, iets te geven om trots op te zijn. Zij mogen volgens de initiatiefnemers namelijk best wat trotser zijn op hun identiteit. Met een vlag hopen ze hieraan bij te dragen. Vooral voor de jongeren was er in de voorgaande jaren namelijk weinig om trots op te zijn. De meesten, waaronder ikzelf, verhuisden uit de regio en zullen waarschijnlijk niet terugkeren vanwege het slechte toekomstperspectief in de regio. Dit overheersend negatieve beeld veranderde in augustus 2018 toen op de Zwarte Cross de Achterhoekse vlag werd geïntroduceerd. De niet-Achterhoekers feestten vrolijk door, terwijl voor de identiteit van de Achterhoekers een historische verandering plaatsvond. Weer terug in de Achterhoek en overspoeld door de hoeveelheid vlaggen, vraag ik me af waar dit enthousiasme vandaan komt en wat deze Achterhoekse vlag eigenlijk betekent voor verschillende Achterhoekers.

Woar bu’ j vaan? (Waar kom je vandaan?)

Bij mijn ouders thuis aan de keukentafel is de vlag vaak een onderwerp van discussie. Waar mijn vader zo ver mogelijk van de vlag weg blijft, wil mijn moeder er juist graag een sticker van op de auto plakken. Wanneer ze dan buiten de Achterhoek rijdt, kan ze zo haar trots over de Achterhoek uitdragen. Vaak geconfronteerd met negatieve stereotypes over Achterhoekers als dom en boers, ziet mijn moeder de vlag als een kans om hiertegen in te gaan. Ze hoeft zich niet meer te schamen om Achterhoeker te zijn en kan ze op deze manier laten zien: ‘Ik ben blij om bij de Achterhoek te horen.’

Mijn moeder is niet de enige die de Achterhoekse vlag graag laat zien buiten de Achterhoek. Zo is er bijvoorbeeld een Facebook-pagina waarop foto’s worden geplaatst van de vlag die wappert in het buitenland, van Vietnam tot aan Aruba. Maar ook dichter bij huis wordt de vlag enthousiast gebruikt, bijvoorbeeld door verschillende studenten die uit de Achterhoek zijn verhuisd in verband met hun studie. Quita (22), student in Leiden, heeft bijvoorbeeld vol trots de vlag in haar kamer in Leiden hangen. Op deze manier kan ze aan haar vrienden in de Randstad laten zien waar ze vandaan komt. Zoals de Achterhoek met haar vlag niet vergeten wil worden, wil Quita de Achterhoek niet vergeten.

Het doel van de initiatiefnemers om door middel van de vlag jongeren zoals Quita meer te verbinden met de Achterhoek lijkt dan ook geslaagd. Of deze jongeren uiteindelijk na de studie terug zullen verhuizen blijft alleen nog de vraag. In het geval van Quita zal dit waarschijnlijk niet gebeuren. Hoewel ze het zelf graag zou willen, ziet zij namelijk weinig carrièremogelijkheden voor zichzelf in de Achterhoek. Veel Achterhoekse jongeren denken er hetzelfde over.

De vlag is echter niet de enige manier waarop initiatiefnemers jongeren met de Achterhoek proberen te verbinden. Met het geld dat de verkoop van de vlag opbrengt, worden ook initiatieven gesteund om de leefbaarheid voor jonge mensen in de Achterhoek te vergroten. Naast de symbolische waarde van de vlag, draagt deze dus ook financieel bij aan de toekomst van de regio. Dit wordt dan ook als reden aangedragen door onder andere de Gemeente Doetinchem om voor het gemeentehuis deze vlag uit te hangen.

I’j bunt niet van hier, dat ku’j wel marken (Jij komt hier niet vandaan, dat kun je wel merken)

De vlag als symbool voor de Achterhoek werd in 2018 met groot enthousiasme ontvangen, niet alleen omdat deze de Achterhoekse identiteit bevestigde maar ook omdat de vlag een symbool tegen de Randstad vormde. Zo stelt Ben (61), al twintig jaar wonend in de regio, dat ‘de populariteit van de Achterhoekse vlag ook wel eens te maken kan hebben met een gevoel dat bij de mensen leeft dat de Achterhoek achtergesteld wordt tegenover de Randstad’. De vlag bouwt volgens hem voort op een Achterhoeks saamhorigheidsgevoel tegenover dat van de Randstedelingen.

Een collectieve identiteit, zoals het zijn van een Achterhoeker, zet zich vaak tegen iets af, door bijvoorbeeld gemeenschappelijke kenmerken te benadrukken. In elk gesprek dat ik voerde met Achterhoekers werd dan ook het specifieke, gemeenschappelijke karakter benadrukt. Zo zou een typische Achterhoeker zich bijvoorbeeld onderscheiden door zijn nuchterheid en de liters bier die er gedronken worden. Oury (37), volkszanger in Doetinchem, zegt dan ook dat het verschil tussen hem en zijn ‘echte’ Achterhoekse vrienden is dat zij na liters bier nog steeds rechter kunnen lopen dan hij na één cola. Ondanks dat hij is opgegroeid in Doetinchem voelt hij zich geen ‘echte’ Achterhoeker omdat hij hier niet geboren is, maar in Amsterdam als zoon van een Nederlandse moeder en Israëlische vader. Toch zou ook de openheid en tolerantie van de regio kenmerkend zijn. Zo stellen de initiatiefnemers van de vlag bijvoorbeeld dat ‘Achterhoekers vreemdelingen net zo lang bier gaven totdat het geen vreemdelingen meer waren’. Iedere inwoner van de Achterhoek hoort er dus na een paar biertjes bij en de vlag is hier een uiting van.

Toch leeft dit sentiment niet bij iedereen. Bij de moskee in Doetinchem hangen alleen de Nederlandse en de Turkse vlag. Erkan, bestuurslid van deze moskee, vertelt: ‘De verbondenheid met de Achterhoek en dit tot uiting brengen door bijvoorbeeld de Achterhoekse vlag, leeft nog niet onder onze gemeenschap.’ Hij ziet het ophangen van de vlag, naast de Nederlandse en Turkse vlag, wel als mooie manier om verbondenheid met de Achterhoek te creëren. Hier is het er alleen nog niet van gekomen. Toevallig heeft hij zelf wel een sticker op zijn auto.

Met haar groen gekleurde vlag biedt de regio voor velen al een thuis. Hopelijk is er in de toekomst plek voor meer, verschillende mensen in de Achterhoek.