Draadloos

Het uitsterven van de brief

Tekst: Lola Rogaar Beeld: Sammy Stasse

Beste lezer Amsterdam, 2019

Brieven kunnen gezien worden als een bedreigde diersoort. Ze zijn verdwenen uit de normale gang van zaken en vrijwel niemand schrijft ze meer. Dat komt doordat we tegenwoordig snelheid, bereikbaarheid en verbondenheid als de kern van goede communicatie zien. In de evolutie van communicatiemiddelen zijn echter een aantal waardevolle eigenschappen van de brief verloren gegaan. Een brief schrijven kost tijd en moeite, is tastbaar en blijvend. Deze kenmerken staan haaks op de actuele communicatie normen en zijn daarom bij sociale media als WhatsApp, Instagram en Facebook ver te zoeken. Directe, tastbare connecties zijn door de groei van deze online platforms schaars geworden en hiermee is het fysieke aspect van de brief aan het verdwijnen; het contact tussen mensen is in wezen draadloos. Berichten kunnen niet worden aangeraakt, ze zweven rond in een onbegrijpelijke wereld van radiosignalen en satellieten.

Door middel van een smartphone is het tegenwoordig mogelijk op elk moment van de dag contact te zoeken met vrienden, familie en collega’s. Je formuleert een tekstje, klikt op verzenden en binnen een paar seconden bereikt het bericht via radiosignalen degene aan de andere kant van het scherm. Op dat moment wordt er een snelle reactie verwacht; lang onbereikbaar zijn is immers ongebruikelijk. Zo kan je tegenwoordig zelfs nauwkeurig in de gaten houden wanneer de ander voor het laatst online was, waar diegene zich bevindt en wanneer het bericht gelezen is. Wordt er niet snel gereageerd dan is er een gevaar voor miscommunicatie en kunnen er reacties volgen als: ‘Waarom word ik genegeerd?’, ‘Heb ik iets verkeerds gedaan?’ of ‘Misschien is er wel iets ergs gebeurd.’ In feite wordt er verwacht dat iedereen altijd samen is, niet fysiek, maar in de digitale wereld.

Hoe was de wereld toen communicatie nog niet geëvolueerd was in smartphones en computers? Toen brieven nog hét medium waren om contact te hebben en relaties te onderhouden. Een brief schrijven is een grotere moeite dan een WhatsApp bericht sturen of een Instagram post plaatsen. De brief moet met de hand geschreven worden en fysiek naar een brievenbus worden gebracht. En dan begint de reis pas echt. De brievenbussen worden geleegd, de inhoud naar een postsorteercentrum gebracht waar de brieven vervolgens gesorteerd worden onder de postbodes verdeeld en zo uiteindelijk thuis op de deurmat terecht komen.

Het schrijven, de reis en de betrokkenheid van allerlei verschillende individuen bij het bezorgen van de brief geven de brief een bepaalde emotionele en persoonlijke waarde. Zelfs zonder veel tekst heeft een handgeschreven brief een verhaal. Zo hebben mensen niet voor niets dozen en mappen waarin ze hun ontvangen brieven bewaren en koesteren.

Paradoxaal is dus dat hoewel moderne sociale media voor voortdurende verbondenheid zorgen, ze juist ook afstand creëren. Het blijft onpersoonlijker dan de bijna uitgestorven handgeschreven verhalendrager, waar ieders hart toch even een sprongetje van maakt wanneer deze onaangekondigd door de brievenbus komt. De moeite is misschien groter maar daarmee de dankbaarheid en vreugde bij de geadresseerde ook. Nu is het aan ons om deze ‘diersoort’ te koesteren en te redden. Want wanneer lag er voor het laatst een brief bij jou op de deurmat?

Liefs, Lola Rogaar